Hội chứng SANS: "Căn bệnh nghề nghiệp" của những người chinh phục không gian
Khi chúng ta nghĩ về những phi hành gia, hình ảnh đầu tiên hiện lên là sự dũng cảm, kiến thức và sức khỏe phi thường. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, một trong những thách thức lớn nhất mà họ phải đối mặt khi trở về Trái đất không phải là sự chênh lệch trọng lực hay bức xạ, mà là một hội chứng phức tạp liên quan đến thị giác được gọi là SANS (Spaceflight Associated Neuro-ocular Syndrome - Hội chứng thần kinh mắt liên quan đến du hành vũ trụ).
Hội chứng này được xem như một "căn bệnh nghề nghiệp" đặc thù, gây ra những thay đổi vĩnh viễn trong đôi mắt của nhiều phi hành gia, đặt ra những câu hỏi lớn cho tương lai của các sứ mệnh khám phá vũ trụ dài ngày.
Theo một nghiên cứu của NASA, khoảng 60% phi hành gia đã trải qua các chuyến bay vũ trụ dài ngày trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) gặp phải các vấn đề về thị lực. Tỷ lệ này cao hơn rất nhiều so với những phi hành gia chỉ tham gia các sứ mệnh ngắn ngày. Một số người thậm chí phải chịu đựng những thay đổi vĩnh viễn.
Áp lực vô hình: Kẻ thù thầm lặng trong không gian
Vậy điều gì đã gây ra hội chứng đáng sợ này? Các nhà khoa học tin rằng nguyên nhân chính là sự thay đổi trong cách chất lỏng lưu thông trong cơ thể. Trên Trái đất, trọng lực kéo máu và các chất lỏng khác xuống phần dưới cơ thể. Nhưng trong môi trường vi trọng lực của không gian, chất lỏng không còn chịu lực kéo đó nữa, thay vào đó, chúng dịch chuyển lên phần trên cơ thể, gây ra tình trạng "đầy hơi" ở đầu và mặt.
Sự dịch chuyển chất lỏng này làm tăng áp lực bên trong hộp sọ, một tình trạng gọi là tăng áp lực nội sọ (intracranial pressure). Áp lực tăng cao này đã chèn ép lên dây thần kinh thị giác và làm thay đổi hình dạng của nhãn cầu.
Hội chứng SANS là những thay đổi trên giác mạc của con người sau khi vào môi trường không gian
Các triệu chứng của SANS có thể bao gồm phù nề đĩa thị giác (dây thần kinh thị giác bị sưng), thay đổi hình dạng nhãn cầu (nhãn cầu bị làm phẳng ở mặt sau) và suy giảm thị lực (một số phi hành gia phải dùng kính lần đầu tiên trong đời sau khi trở về Trái đất).
Theo các nghiên cứu, một số triệu chứng này có thể giảm dần sau khi phi hành gia trở về Trái đất và thích nghi lại với trọng lực. Ví dụ, tình trạng phù nề đĩa thị giác thường hồi phục sau một thời gian. Tuy nhiên, việc phục hồi này không được đảm bảo chắc chắn.
Thách thức cho sứ mệnh Sao Hỏa
Vấn đề của SANS không chỉ dừng lại ở sức khỏe cá nhân của các phi hành gia mà còn là một trở ngại lớn cho tham vọng chinh phục các hành tinh xa xôi hơn, đặc biệt là Sao Hỏa. Một sứ mệnh đến Sao Hỏa có thể kéo dài từ hai đến ba năm. Việc phải đối mặt với một hội chứng có thể làm suy giảm thị lực nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng điều khiển tàu, thực hiện các thao tác phức tạp hay thậm chí là đọc bảng điều khiển, là một rủi ro không thể chấp nhận được.
Tiến sĩ Richard S. Williams, một chuyên gia về y học vũ trụ tại NASA, đã từng chia sẻ: "Chúng tôi đang phải chạy đua với thời gian để hiểu rõ hơn về SANS. Nếu không tìm ra cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả, việc đưa con người lên Sao Hỏa sẽ gặp rất nhiều trở ngại."
Các nhà khoa học và bác sĩ của NASA đang nỗ lực hết mình để tìm ra giải pháp cho SANS. Các nghiên cứu hiện tại tập trung vào một số hướng chính. Một trong những phương pháp được thử nghiệm là sử dụng một thiết bị đặc biệt tạo áp lực âm ở phần dưới cơ thể, nhằm kéo chất lỏng từ phần đầu xuống.
Mặc dù vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm, nhưng đây được xem là một hướng đi đầy hứa hẹn. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu đang tìm kiếm các loại thuốc có thể giảm áp lực nội sọ, tương tự như các loại thuốc dùng để điều trị bệnh tăng nhãn áp, và nghiên cứu chế độ dinh dưỡng cùng các bài tập thể chất đặc biệt để giảm thiểu sự dịch chuyển chất lỏng. Dù vẫn còn nhiều bí ẩn chưa có lời giải đáp về SANS, các nhà khoa học tin rằng với những tiến bộ không ngừng, một ngày nào đó họ sẽ tìm ra cách để bảo vệ đôi mắt của các phi hành gia. Khi đó, những người hùng của chúng ta có thể tự tin đặt chân đến những vì sao xa xôi nhất mà không phải đánh đổi bằng sức khỏe của chính mình.
Nguồn: Space.com
