Doanh nghiệp “loay hoay” với thủ tục mới
Từ đầu tháng 7, hoạt động xuất khẩu rau quả sang Liên minh châu Âu (EU) gặp trở ngại lớn khi nhiều lô hàng như thanh long, ớt, đậu bắp bị mắc kẹt vì thiếu giấy chứng nhận an toàn thực phẩm theo chuẩn EU. Tình trạng này đang khiến hàng hóa phải lưu kho nhiều ngày, phát sinh chi phí bảo quản và có nguy cơ bị hư hỏng hoặc hủy hợp đồng do chậm tiến độ giao hàng.
Theo phản ánh của một số doanh nghiệp, dù hồ sơ đã hoàn chỉnh, họ vẫn không rõ nên nộp cho cơ quan nào để được cấp giấy chứng nhận và phải chờ đợi trong bao lâu. Trong khi đó, phía châu Âu kiểm soát rất chặt về tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Chỉ một lỗi nhỏ trong thủ tục cũng có thể khiến toàn bộ lô hàng bị từ chối, ảnh hưởng nặng nề đến danh tiếng và niềm tin của đối tác nhập khẩu.
Ông Huỳnh Cảnh - Chủ tịch Hiệp hội Thanh long Bình Thuận - cho biết: “Từ đầu tháng đến nay, các doanh nghiệp xuất khẩu thanh long sang châu Âu không thể thực hiện giao dịch do không có cơ quan cấp chứng thư theo yêu cầu mới. Hàng trăm tấn thanh long của nông dân và doanh nghiệp đang tồn đọng trong kho, đứng trước nguy cơ hư hại, mất trắng nếu không được tháo gỡ kịp thời”.
Một kho thanh long xuất khẩu.
Lý giải nguyên nhân, ông Cảnh cho biết kể từ ngày 1/7, EU bắt buộc giấy chứng nhận phải do cơ quan nhà nước của Việt Nam cấp, thay vì doanh nghiệp tự thực hiện hoặc thông qua bên thứ ba như trước, điều này song hành với việc phân cấp phân quyền tại Việt Nam theo mô hình mới. Mặc dù yêu cầu này về bản chất chỉ là sự thay đổi về thẩm quyền cấp giấy, nhưng việc các cơ quan chức năng phải ban hành lại toàn bộ quy trình đang khiến thủ tục trở nên phức tạp và rối rắm.
Theo ông Cảnh, các cơ quan chức năng cần nhanh chóng vào cuộc, tìm ra nguyên nhân cụ thể và có giải pháp cấp bách để thiết lập quy trình cấp chứng thư bởi Nhà nước. Việc sớm tháo gỡ "nút thắt" này giúp giải cứu các mặt hàng nông sản đang "mắc kẹt", giữ vững niềm tin của bà con nông dân và duy trì uy tín của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Phân cấp, phân quyền
Về việc này, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật có văn bản trả lời các doanh nghiệp, theo quy định của EU, các lô hàng thanh long, ớt, đậu bắp của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này phải được cơ quan thẩm quyền Việt Nam kiểm tra và chứng nhận theo yêu cầu của EU. Giấy chứng nhận bao gồm cả kết quả phân tích các chỉ tiêu lô hàng đảm bảo theo tiêu chuẩn EU và báo cáo lấy mẫu theo quy trình lấy mẫu của EU.
Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, sự ách tắc hiện nay liên quan đến việc thực hiện Thông tư số 12/2025/TT-BNNMT, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Thông tư này quy định phân cấp thẩm quyền kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm đối với thực vật xuất khẩu từ Cục về cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh thực hiện.
Vì thế Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đề nghị cơ quan chức năng địa phương chịu trách nhiệm kiểm tra và cấp chứng thư theo trình tự quy định tại Điều 24 Thông tư 12 và khoản 1 Điều 42 Luật An toàn thực phẩm.
Trong bối cảnh chuyển giao, phân cấp phân quyền diễn ra trong thời gian quá ngắn, khiến nhiều địa phương chưa kịp nắm bắt và triển khai kịp thời. Trong khi các doanh nghiệp cần thủ tục gấp để kịp tiến độ xuất hàng, thì cơ quan cấp tỉnh lại còn lúng túng trong tiếp nhận chức năng mới, chưa có hướng dẫn cụ thể, dẫn đến ách tắc kéo dài.
Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết đã ban hành công văn hướng dẫn và luôn sẵn sàng phối hợp với các địa phương, hỗ trợ kiểm tra nhà nước và hoàn tất thủ tục xuất khẩu thông qua hình thức trực tuyến.
Thực tế cho thấy, với kim ngạch hàng tỷ USD mỗi năm từ thị trường châu Âu, nông sản Việt không thể để tình trạng mắc kẹt kéo dài vì những vướng mắc thủ tục hành chính . Nếu không sớm khơi thông dòng chảy giấy tờ, nông sản Việt sẽ lỡ hẹn với một trong những thị trường tiềm năng nhất thế giới.
