Đại biểu Nguyễn Như So (Bắc Ninh) - Ảnh: Quốc hội
Đánh giá quy mô GDP tăng hơn 8%, xuất siêu và FDI kỷ lục, song đại biểu Nguyễn Như So (Bắc Ninh) cho rằng để biến thành tựu ngắn hạn thành năng lực bền vững cần có chiến lược phát triển lấy kinh tế tư nhân làm “động cơ phản lực”, mũi nhọn cho sáng tạo, lực đẩy cho sản xuất và nền tảng tự chủ quốc gia.
Không nên tiếp tục mở rộng quy mô xuất khẩu mà tăng hàm lượng giá trị trong nước
Trong đó cần đột phá thực chất 
Thủ tướng: Năm 2026 tăng trưởng từ 10%, GDP bình quân đầu người đạt 5.500 USDĐỌC NGAY
Đại biểu cũng nhấn mạnh việc tái cấu trúc mạnh mẽ sản xuất và xuất khẩu, nâng cao giá trị gia tăng nội địa là nhiệm vụ chiến lược để xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ. Theo đó, ông cho rằng Việt Nam không thể tiếp tục mở rộng quy mô xuất khẩu mà cần chuyển trọng tâm làm tăng hàm lượng giá trị trong nước.
Bởi thực tế, theo ông So, tỉ lệ nội địa hóa mới đạt 36,6%, thấp hơn đáng kể so với Trung Quốc là 97%, Thái Lan 58,4% hay Ấn Độ là 53,3%, khiến Việt Nam dễ bị lệ thuộc và rơi vào vai trò công xưởng trung chuyển, khó đáp ứng tiêu chí FTA và đối mặt nguy cơ áp thuế cao.
Vì vậy cần ưu tiên doanh nghiệp nội địa có đủ sức và quy mô, hỗ trợ tăng tỉ lệ nội địa hóa, sản xuất và chuyển giao công nghệ, thiết kế chế tạo trong nước.
Thu hút FDI cần quy định rõ cam kết nội địa, là chất xúc tác cho năng lực sản xuất trong nước, nâng cao giá trị Made in Vietnam và vươn lên làm chủ trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Gắn đó, cần phát triển nhân lực chất lượng cao. Thực tế Việt Nam đối diện với "điểm nghẽn nghiêm trọng" khi có 63% việc làm phi chính thức, 38 triệu người chưa qua đào tạo nghề, chỉ 11,67% có trình độ cao. Vì vậy năng suất lao động chỉ bằng 1/10 Singapore và 1/2 Trung Quốc, do thiếu hụt kỹ năng và độ trễ về thể chế về giáo dục.
Vì vậy, đại biểu So đề nghị cần đầu tư trọng tâm giáo dục tinh hoa, xây dựng trung tâm nghiên cứu đào tạo, tạo năng suất trong lĩnh vực mũi nhọn như AI, bán dẫn, năng lượng tái tạo kinh tế số… với nền tảng chuỗi trí thức tự chủ thì mới thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, tạo vị thế trong chuỗi giá trị.
Tháo gỡ rào cản cho tư nhân
Cùng quan điểm, đại biểu Lã Thanh Tân (Hải Phòng) cũng cho rằng kinh tế tư nhân vẫn đối mặt với nhiều rào cản, chưa bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh.
Vì vậy cần sớm sửa đổi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, mở rộng phạm vi áp dụng, như hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp tham gia liên kết ngành, chuỗi giá trị. Việc hỗ trợ ưu tiên chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững, xanh hóa sản xuất.
Thúc đẩy nội địa hóa trên cơ sở liên kết doanh nghiệp với chuỗi giá trị, kết nối với doanh nghiệp lớn và ưu đãi đầu tư với FDI nếu chuyển giao công nghệ, liên kết doanh nghiệp Việt Nam.
Nâng cao tỉ lệ nội địa hóa, kết nối doanh nghiệp nhỏ và vừa và hộ kinh doanh cá thể, xây dựng hệ sinh thái liên kết ba nhà để doanh nghiệp bơi theo đàn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ…
Gỡ vướng mắc quy định làm khó doanh nghiệp, đầu tư
Đại biểu Trần Hữu Hậu (Tây Ninh) dẫn ra câu chuyện một doanh nghiệp ngành điều xin tạm ngừng hoạt động cho một công ty con do ảnh hưởng của COVID-19.
Tuy nhiên, khi phần mềm quản lý của các ngành tích hợp dữ liệu, phần mềm ngành thuế phát hiện có công ty trong hệ sinh thái tạm ngừng hoạt động, nên đã cảnh báo rủi ro với tất cả các công ty khác, nên cơ quan thuế không chấp nhận xuất hóa đơn.
Điều này khiến cho doanh nghiệp này tốn nhiều thời gian, công suất đi giải thích, nhờ can thiệp, ảnh hưởng xuất khẩu khi mỗi ngày hệ thống xuất tới gần 1 triệu USD, dòng hàng và dòng tiền bị đình trệ và thiệt hại vô cùng lớn khi bị ngành thuế... thổi còi.
Theo đại biểu Hậu, quy định rời xa thực tiễn, công chức vô tri, máy móc chỉ làm theo quy định như robot như vậy càng đặt ra yêu cầu đổi mới tổ chức bộ máy, cải cách thể chế và chuyển đổi số và có giải pháp đồng bộ hơn.
Trong khi đó, đại biểu Lưu Bá Mạc (Lạng Sơn) chỉ ra thực tế nhiều dự án đầu tư công đã hoàn thành nhưng việc chậm thanh toán, nợ đọng làm suy giảm uy tín của các cơ quan nhà nước, gây ảnh hưởng không nhỏ, kéo dài về tài chính của doanh nghiệp và đơn vị thi công.
Điều này theo đại biểu là do xuất phát từ quy định của Luật Đầu tư công, dù đã được báo cáo nhưng chưa được xử lý, tháo gỡ nên chưa thể thanh toán. Vì vậy, đại biểu kiến nghị cần cho phép áp dụng cơ chế đặc thù, thanh quyết toán các dự án nợ đọng xây dựng cơ bản, kịp thời tháo gỡ khó khăn vướng mắc cho các dự án.
Năng suất lao động Việt Nam chỉ bằng 11,2% Singapore, đối mặt bẫy thu nhập trung bình
