Trong bối cảnh cuộc đua AI toàn cầu đang nóng hơn bao giờ hết, những gã khổng lồ công nghệ như Nvidia, AMD, Microsoft, Google và Amazon đang đổ xô đến Nhật Bản, không phải để tìm kiếm những con chip tiên tiến nhất, mà là để đảm bảo nguồn cung một thành phần ít được biết đến nhưng vô cùng quan trọng: vải thủy tinh cao cấp (highest-end glass cloth) để cung ứng cho các máy chủ trí thông minh nhân tạo (AI).
Trung tâm của cuộc hành hương này chính là một cái tên mà có lẽ ít người biết đến bên ngoài giới công nghiệp: Nitto Boseki (Nittobo), hãng gần như duy nhất trên thế giới đáp ứng được tiêu chuẩn sản phẩm này với dòng "T-glass".
Vậy là Nittobo, công ty vô danh Nhật Bản với lịch sử hơn một thế kỷ ẩn mình, đang âm thầm nắm giữ một vị trí then chốt, thậm chí là độc quyền, trong chuỗi cung ứng AI.
Vai trò của họ quan trọng đến mức, sự thiếu hụt T-glass đang trở thành một "nút thắt cổ chai" nghiêm trọng, buộc các CEO và quản lý cấp cao từ những tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới phải trực tiếp đến Tokyo, tìm mọi cách để có được nguồn cung vật liệu này.
Không riêng gì các ông lớn Big Tech, ngay cả những hãng công nghệ trong ngành AI như Unimicron, AT&S và Kinsus Interconnect Technology cũng phải xếp hàng chờ đợi cái gật đầu của Nittobo.
"Bạn không thể chỉ đến Nittobo với nhiều tiền mặt trong tay và đòi mua thêm", một giám đốc điều hành của Kinsus, nhà cung cấp cho Nvidia và AMD, cho biết quota sản lượng của Nittobo cho khách hàng thường cố định cho đến khi họ xây thêm nhà máy mới và tăng sản lượng.
Các giám đốc điều hành trong ngành nói với tờ Nikkei Asian Review rằng Nittobo đã không lường trước được nhu cầu từ Nvidia sẽ tăng mạnh như thế nào trong những năm gần đây.
"Họ đang sản xuất sợi thủy tinh cho nhiều ngành công nghiệp, từ y tế và xây dựng đến ô tô, máy tính và các ứng dụng điện thoại thông minh", một giám đốc điều hành của một nhà sản xuất bảng mạch in cho biết. "Máy chủ chỉ là một trong những ứng dụng đó".
Mạch máu vô hình của AI
Vậy T-glass là gì mà lại có sức ảnh hưởng lớn đến vậy? Về mặt kỹ thuật, nó là loại kính có hệ số giãn nở nhiệt thấp (low-coefficient-of-thermal-expansion - CTE), được Nittobo và ngành công nghiệp gọi tắt là "T-glass".
Loại vật liệu này cực kỳ quan trọng trong việc sản xuất chất nền chip (chip substrate) và bảng mạch in (printed circuit board - PCB) cao cấp, những thành phần không thể thiếu để tạo ra các máy chủ AI mạnh mẽ.
Giá trị của T-glass nằm ở những đặc tính vượt trội của nó: độ ổn định kích thước cao, độ cứng vượt trội và khả năng truyền dữ liệu tốc độ cao.
Trong thế giới của chip AI, nơi mà từng nanomet đều quan trọng, độ cứng của T-glass giúp ngăn chặn sự cong vênh của chất nền trong quá trình đóng gói chip tiên tiến – một yếu tố then chốt quyết định năng suất và hiệu quả sản xuất của chip AI.
Doanh số và lợi nhuận của Nittobo (Tỷ Yên) tăng mạnh nhờ AI
Điều đáng nói là Nittobo hiện là nhà cung cấp duy nhất trên thế giới về loại vải thủy tinh T-glass cao cấp nhất này. Vị trí độc quyền này đã biến một công ty vốn "vô danh" với công chúng trở thành một "người gác cổng" thầm lặng nhưng đầy quyền lực trong cuộc cách mạng AI.
Ban đầu, Nittobo cung cấp T-glass cho các nhà sản xuất vật liệu như Resonac và Mitsubishi Gas Chemical, cả hai đều đến từ Nhật Bản, sử dụng nó để sản xuất tấm phủ đồng (CCL). Sau đó, CCL được các nhà sản xuất chất nền chip và bảng mạch in như Ibiden và Unimicron sử dụng để sản xuất chất nền chip cao cấp, sau đó được sử dụng để gắn và đóng gói chip AI từ Nvidia và các công ty khác.
Vật liệu sợi thủy tinh cao cấp cũng rất cần thiết cho chip bộ nhớ và bộ xử lý cao cấp.
"Phần lớn công suất vải thủy tinh cao cấp của Nittobo đã được Nvidia, Microsoft, Google và Amazon đặt trước cho năm nay. Tất cả những nhà sản xuất trung tâm dữ liệu AI này đều nhận ra sợi thủy tinh quan trọng đến mức nào, vì vậy họ đã bỏ qua nhiều tầng trong chuỗi cung ứng để đảm bảo nguồn cung vật liệu", một giám đốc điều hành từ một nhà sản xuất PCB tiết lộ.
Sự phụ thuộc này giải thích tại sao các nhà cung cấp chất nền chip và PCB lớn như Unimicron, AT&S, Kinsus Interconnect Technology cũng phải tìm đến Nittobo, trong nỗ lực tuyệt vọng để có thêm T-glass.
Tình hình khan hiếm vật liệu đã bắt đầu từ nửa cuối năm ngoái và dự kiến sẽ tiếp diễn đến năm sau, gây áp lực lớn lên toàn bộ chuỗi cung ứng chip AI.
Do là nhà cung cấp độc quyền T-glass cao cấp, Nittobo trở thành một "nút thắt cổ chai" trong chuỗi cung ứng AI toàn cầu. Nhu cầu khổng lồ từ các ông lớn công nghệ như Nvidia, AMD, Microsoft, Google, Amazon đã khiến công suất của Nittobo bị đặt kín, gây ra tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng cho các nhà sản xuất chất nền chip và PCB khác.
Trước nhu cầu tăng vọt, Nittobo đã cam kết đầu tư 80 tỷ yên (khoảng 550 triệu USD) để mở rộng sản xuất vật liệu bán dẫn, bao gồm T-glass, tại Nhật Bản và Đài Loan. Mục tiêu là tăng gấp đôi công suất tại Đài Loan vào tháng 3/2028.
Tuy nhiên, Giám đốc điều hành Hiroyuki Tada vẫn rất thận trọng: "Chúng tôi đang làm mọi thứ có thể để tránh gây bất tiện cho khách hàng. Nhưng đây không phải là tình huống mà chúng tôi có thể đưa ra những lời hứa lớn về việc tăng công suất. Ngay bây giờ, chúng tôi đang hoạt động hết công suất, vận chuyển mọi thứ có thể."
Sự thận trọng này xuất phát từ kinh nghiệm đau thương của Nittobo về sự biến động của thị trường điện tử.
Công ty đã từng chứng kiến nhu cầu đột ngột bốc hơi trong quá khứ, khiến họ ngần ngại đầu tư quá nhanh vào việc mở rộng công suất lớn.
Đây là một tư duy phổ biến ở nhiều nhà sản xuất vật liệu Nhật Bản, những người thường ưu tiên tăng trưởng ổn định và bền vững hơn là theo đuổi lợi nhuận ngắn hạn trong một thị trường đầy biến động.
Cạnh tranh
Vị trí độc quyền của Nittobo, dù mang lại lợi nhuận cao (biên lợi nhuận của họ đã tăng vọt lên 15,1% nhờ AI), cũng đang khuyến khích sự cạnh tranh.
Các đối thủ như Taiwan Glass và một số nhà cung cấp Trung Quốc đang tích cực tìm cách thâm nhập vào thị trường T-glass cao cấp. Taiwan Glass tuyên bố sẽ sẵn sàng cung cấp sản phẩm vào cuối năm 2025, sớm hơn đáng kể so với thời gian Nittobo cần để xây dựng nhà máy mới.
Tuy nhiên, việc thay thế Nittobo không phải là chuyện ngày một ngày hai. Chủ tịch T.J. Tseng của Unimicron, một trong hai nhà cung cấp chất nền cao cấp cho chip AI của Nvidia, nhận định rằng T-glass cao cấp không phải là thứ mà mọi công ty có thể sản xuất chỉ sau một đêm.
"Mặc dù có những người chơi mới từ Trung Quốc nhưng vải thủy tinh cao cấp không phải là thứ có thể sản xuất thành công ngay được. Các công ty mới phải trải qua một quá trình học hỏi khá gập ghềnh và nhiều trục trặc trước khi có thể cung cấp các sản phẩm ổn định và chất lượng cao đáp ứng các thông số kỹ thuật khắt khe, và điều đó cần thời gian," ông Tseng giải thích.
Ngay cả khi đã có sản phẩm mới thay thế thì quá trình kiểm định cực kỳ nghiêm ngặt và mất thời gian, bởi sản phẩm phải qua được 3 vòng bởi các nhà sản xuất vật liệu, chất nền chip và cuối cùng là các nhà sản xuất chip như Nvidia.
Bản thân Nittobo cũng tốn rất nhiều năm mới phát triển và hoàn thiện được kỹ thuật này. Được thành lập vào năm 1923, với nguồn gốc từ các công ty dệt may từ cuối thế kỷ 19, Nittobo có sự bền vững và khả năng thích nghi qua nhiều thập kỷ.
Nhật Bản là quê hương của nhiều hãng vô danh nhưng quan trọng trong chuỗi cung ứng công nghệ
Hãng là công ty tiên phong trong sản xuất sợi thủy tinh công nghiệp tại Nhật Bản. Ngay từ năm 1938, họ đã thành công trong sản xuất sợi thủy tinh công nghiệp, gần như cùng thời điểm với các nhà sản xuất lớn ở Mỹ. Điều này cho thấy năng lực nghiên cứu và phát triển vượt trội từ rất sớm.
Tờ Nikkei nhận định Nittobo là lời nhắc nhở mới nhất về cách mà các nhà sản xuất vật liệu có vẻ như không được biết đến hỗ trợ toàn bộ chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.
Nhật Bản là quê hương của nhiều nhà sản xuất như vậy: Phim tích hợp Ajinomoto (ABF) độc quyền của Ajinomoto là cần thiết trong mọi chất nền chip cao cấp dành cho bộ xử lý AI mạnh mẽ; chất cản quang cao cấp của Shin-Etsu và JSR rất quan trọng đối với sản xuất chip tiên tiến; và CCL tiên tiến của Resonac được sử dụng trong tất cả các máy chủ cao cấp. Về thiết bị, Advantest nắm giữ thị phần lớn trong số các máy thử nghiệm được sử dụng cho chip AI và chip bộ nhớ băng thông cao.
Nittobo đã ghi nhận doanh số 109 tỷ Yên trong năm tài chính trước, tăng 17% so với cùng kỳ năm trước. Biên lợi nhuận của công ty tăng vọt từ 9% lên 15,1%, chủ yếu là do nhu cầu về các ứng dụng AI.
Về mặt doanh thu, công ty này nhỏ hơn đáng kể so với các nhà sản xuất vật liệu chip nổi tiếng khác của Nhật Bản, như Shin-Etsu Chemical và JSR, nhưng tầm quan trọng của công ty trong chuỗi cung ứng là không thể phủ nhận.
Tóm lại, Nittobo là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về cách mà những nhà sản xuất vật liệu tưởng chừng như "vô danh" lại có thể là xương sống của toàn bộ chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.
Trong cuộc cách mạng AI, khi mà nhu cầu về sức mạnh tính toán tăng vọt, vai trò của những mắt xích thầm lặng như Nittobo trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, định hình không chỉ tương lai của ngành AI mà còn cả cách thức các gã khổng lồ công nghệ vận hành và phát triển.
*Nguồn: Nikkei, Fotune, BI
