James Borton - thành viên cấp cao tại Viện Chính sách đối ngoại thuộc Trường Nghiên cứu quốc tế nâng cao của Đại học Johns Hopkins (Mỹ) - mới đây đã có bài viết cho hãng thông tấn UPI (Mỹ) nhận định rằng việc Campuchia dự kiến đổi tên Quốc lộ 4 do Mỹ xây dựng - tuyến đường dài 225 km nối Phnom Penh với thành phố cảng Sihanoukville - theo tên Tổng thống Mỹ Donald Trump không chỉ là một cử chỉ hoài niệm.
"Đường cao tốc Trump" được đề xuất là dấu hiệu cho thấy hành động cân bằng địa chính trị tinh tế của Phnom Penh giữa Washington và Bắc Kinh, Borton cho biết.
Thoạt nhìn, động thái này có vẻ kỳ lạ hoặc là một lời khen ngợi đối với hình ảnh toàn cầu của Tổng thống Mỹ Trump và vai trò của ông trong việc làm trung gian hòa giải ở Đông Nam Á. Nhưng ẩn sau việc đổi tên đó là một thông điệp phức tạp về mối quan hệ trong quá khứ của Campuchia với Mỹ, mối quan hệ hiện tại của nước này với Trung Quốc và nỗ lực không dễ dàng của Phnom Penh trong việc vạch ra một con đường giữa hai cường quốc.
Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Hội nghị Thượng đỉnh Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) tại Kuala Lumpur, Malaysia, vào ngày 26/10. Ảnh: EPA
Con đường tình bạn được tái hiện
Được xây dựng vào những năm 1960 với sự hỗ trợ ban đầu của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), Quốc lộ 4 ban đầu được gọi là "Đường hữu nghị Khmer-Mỹ". Đường cao tốc này là một dự án thiện chí trong thời Chiến tranh Lạnh - một mối liên kết cụ thể giữa Mỹ và Campuchia.
Nửa thế kỷ sau, cũng chính con đường ấy lại kết nối những thực tại hoàn toàn khác biệt. Tại điểm cuối phía tây của con đường, Sihanoukville đã chuyển mình từ một cảng biển yên ả thành một vùng đất có sự hiện diện đậm nét của người Hoa với các sòng bạc, dự án xây dựng. Những gì từng là di sản của Mỹ giờ đây đã trở thành nơi quen thuộc với Trung Quốc.
Tác giả bài viết Borton nhớ lại chuyến lái xe trên con đường đó vào cuối những năm 1990 cùng công chúa Campuchia và một doanh nhân người Mỹ gốc Campuchia vừa mới khôi phục lại một dãy nhà gỗ nghỉ dưỡng ven biển ở Sihanoukville - khoảnh khắc thể hiện sự lạc quan của một Campuchia sau nội chiến đang mong muốn kết nối lại với thế giới.
Những ngôi nhà gỗ nhỏ bé ấy giờ không còn nữa.
Theo Borton, việc đổi tên con đường này thành "Đường cao tốc Trump" có thể giống như sự hoài niệm về một mối liên hệ với Mỹ trong quá khứ - hoặc, xét về mặt chiến lược hơn, là một tín hiệu cho thấy Campuchia không muốn bị coi là một quốc gia chịu ảnh hưởng của Trung Quốc.
Campuchia có truyền thống tôn vinh các nhà lãnh đạo nước ngoài thông qua cơ sở hạ tầng. Đường phố Phnom Penh đã mang tên các nhân vật nổi tiếng thế giới như Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, cựu Tổng thống Pháp Charles de Gaulle và Liên bang Nga - những cử chỉ mang tính biểu tượng phản ánh mối quan hệ ngoại giao và sự cân bằng địa chính trị của Campuchia.
Quốc lộ 4 dài 225 km nối thủ đô Phnom Penh với thành phố cảng Sihanoukville của Campuchia. Ảnh: Bộ Công chính và Giao thông vận tải Campuchia
Cân bằng giữa hai quyền lực
Theo Borton, Thủ tướng Campuchia Hun Manet - người đã nhậm chức được 2 năm - dường như muốn tạo dấu ấn lãnh đạo của riêng mình so với sự nghiệp kéo dài gần 40 năm của cha ông, cựu Thủ tướng Hun Sen. Một hành động đơn giản như đổi tên một con đường có vẻ bình thường, nhưng nó lại mang đến một giá trị biểu tượng khác biệt.
Đặt tên đường theo tên Tổng thống Mỹ Trump có hai mục đích: một "cành ô liu giá mềm" cho Washington và một lời nhắc nhở tinh tế với Bắc Kinh rằng Campuchia vẫn nắm quyền tự quyết.
Đại sứ Pou Sothirak - một học giả đã nghỉ hưu và là cố vấn cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu Khu vực Campuchia - tuyên bố: "Việc xây dựng một mối quan hệ bền vững là cần thiết để khắc phục khoảng cách lòng tin vốn vẫn là rào cản quan trọng đối với sự hợp tác sâu sắc hơn giữa Campuchia và Mỹ."
Phản ứng của người dân địa phương trên khắp Campuchia phần lớn ủng hộ việc đổi tên tuyến đường này thành "Đường cao tốc Trump".
Một số nhà bình luận Campuchia cũng lưu ý rằng quốc hội nước này trước đây từng đề cử ông Trump cho Giải Nobel Hòa bình vì những nỗ lực của ông trong việc xoa dịu căng thẳng khu vực. Động thái này cho thấy Phnom Penh sẵn sàng thể hiện thiện chí với Washington ngay cả khi ảnh hưởng của Trung Quốc ngày càng sâu sắc.
