General Motors (GM) – biểu tượng trăm năm của ngành công nghiệp ô tô Mỹ – đang phải đối mặt với cú sốc lớn trong kỷ nguyên xe điện. Tập đoàn vừa thông báo sẽ thiệt hại 1,6 tỷ USD, chủ yếu do “sự sụt giảm giá trị” của các nhà máy, dây chuyền và tài sản liên quan đến sản xuất xe điện. Điều này cho thấy rõ ràng, giấc mơ điện hóa toàn diện của GM đang gặp trục trặc nghiêm trọng.
Theo Reuters, khoảng 1,2 tỷ USD trong số này là chi phí phi tiền mặt – tức GM phải giảm giá trị các tài sản, nhà xưởng và thiết bị đầu tư cho mảng xe điện khi nhu cầu thực tế không đạt kỳ vọng. Phần còn lại, khoảng 400 triệu USD, là chi phí hợp đồng, bao gồm các khoản đền bù, hủy đặt hàng và tái cơ cấu chuỗi cung ứng.
Dù trong quý III, GM vẫn bán được hơn 66.000 xe điện – tăng gấp đôi cùng kỳ năm ngoái – nhưng ban lãnh đạo thừa nhận mức tăng này chỉ là “hiệu ứng tạm thời” khi người tiêu dùng tranh thủ mua trước khi ưu đãi thuế EV hết hạn. Khi chính sách hỗ trợ rút lui, bức tranh tiêu thụ xe điện ở Mỹ lập tức u ám trở lại.
Nguyên nhân của cú sụt này đến từ cả yếu tố bên ngoài lẫn bên trong. Trước hết, hàng loạt ưu đãi thuế và quy định khắt khe về khí thải từng là động lực chính cho làn sóng EV đang dần bị đảo ngược. Chính quyền Mỹ gần đây nới lỏng tiêu chuẩn khí thải và thu hẹp phạm vi áp dụng tín dụng thuế 7.500 USD cho xe điện, khiến các hãng truyền thống như GM mất đi lợi thế cạnh tranh so với xe xăng. Bên cạnh đó, người tiêu dùng vẫn tỏ ra dè dặt với xe điện do giá cao, chi phí sạc bất tiện, và lo ngại về độ bền pin. Trong khi đó, chuỗi cung ứng pin và linh kiện vẫn chưa đủ ổn định, khiến chi phí sản xuất của GM không thể giảm sâu.
Khoản lỗ 1,6 tỷ USD không phải cú trượt duy nhất mà GM phải gánh chịu trong hành trình “chuyển mình” sang xe điện. Trước đó, tập đoàn đã phải ghi nhận hơn 5 tỷ USD chi phí bất thường ở Trung Quốc – thị trường từng là “con gà đẻ trứng vàng” do sụt giảm lợi nhuận và giá trị tài sản tại các liên doanh. Giờ đây, khi thị trường nội địa Mỹ cũng trở nên khó lường, GM như đứng giữa hai lằn ranh: tiến lên thì đốt tiền, lùi lại thì mất vị thế.
Vấn đề của GM nằm ở chính tốc độ và hướng đi trong chiến lược chuyển đổi. Trong nhiều năm, hãng đặt cược lớn vào việc trở thành “công ty xe điện hàng đầu Bắc Mỹ”, với tham vọng chỉ bán xe điện từ năm 2035. Tuy nhiên, sự thay đổi chính sách đã khiến nền tảng đó lung lay.
Những khoản đầu tư khổng lồ vào nhà máy pin, hạ tầng sản xuất Ultium, hay liên doanh với LG Energy giờ bị đẩy vào thế rủi ro khi lợi nhuận chưa kịp hình thành. Các chuyên gia của Business Insider nhận định, GM đã “đi quá nhanh trong khi thị trường chưa sẵn sàng”, đặc biệt là khi hạ tầng sạc công cộng ở Mỹ vẫn còn thưa thớt và niềm tin của người tiêu dùng với xe điện chưa thực sự vững chắc.
Ở chiều ngược lại, đối thủ Tesla vẫn duy trì lợi thế giá thành, thương hiệu và hệ sinh thái phần mềm vượt trội. Các hãng Trung Quốc như BYD, Nio hay XPeng lại có lợi thế chi phí và tốc độ ra mắt sản phẩm nhanh chóng. Trong khi đó, Ford – một “người đồng cảnh ngộ” với GM – cũng vừa thông báo hoãn đầu tư vào một nhà máy pin trị giá hàng tỷ USD tại Michigan, sau khi nhu cầu sụt giảm mạnh. Toàn ngành dường như đang bước vào “mùa điều chỉnh” sau giai đoạn bùng nổ EV.
Đối với GM, tác động tài chính của khoản ghi lỗ này không chỉ dừng ở con số. Nó làm xói mòn niềm tin của nhà đầu tư, khiến giá cổ phiếu giảm gần 3% ngay sau khi công bố, đồng thời buộc ban lãnh đạo phải đối mặt với câu hỏi khó nhất: liệu tầm nhìn “tương lai hoàn toàn điện hóa” có còn khả thi?
Việc phải giảm giá trị tài sản cho thấy GM đã đầu tư vượt quá khả năng hấp thụ của thị trường. Khi các dây chuyền, robot, khuôn mẫu chỉ phục vụ sản xuất EV mà không thể chuyển đổi linh hoạt sang xe xăng hoặc hybrid, mỗi sự thay đổi trong kế hoạch tiêu thụ đều để lại hậu quả tài chính nặng nề.
Bên cạnh khía cạnh tài chính, GM còn chịu sức ép thương hiệu. Hình ảnh “người tiên phong” trong quá trình xanh hóa có nguy cơ bị tổn hại khi công ty buộc phải cắt giảm sản lượng hoặc hoãn ra mắt các mẫu xe điện mới. Trong thời điểm mà công chúng và chính phủ đều chú trọng vào cam kết khí hậu, một bước lùi như vậy có thể khiến GM bị đánh giá là “thiếu nhất quán” hoặc “thiếu kiên định với tương lai xanh”.
Cơn khủng hoảng hiện tại không chỉ đến từ thị trường xe điện, mà còn là kết quả của cấu trúc khổng lồ và chậm thích ứng của GM. Tập đoàn này vận hành hàng trăm nghìn nhân viên, chuỗi cung ứng phức tạp và hàng chục nhà máy trên khắp thế giới. Mỗi điều chỉnh chiến lược đồng nghĩa với chi phí tái cấu trúc hàng tỷ USD. Trong khi đó, các đối thủ nhỏ hơn, linh hoạt hơn – như Rivian hay Lucid – lại dễ dàng thay đổi mô hình kinh doanh và nhanh chóng tìm được thị phần trong các phân khúc ngách.
Dẫu vậy, không thể nói GM đã hết cơ hội. Công ty vẫn có nền tảng tài chính vững, chuỗi cung ứng nội địa mạnh và lợi thế thương hiệu lâu năm. GM đang xem xét thu hẹp danh mục xe điện, tập trung vào các mẫu có lợi thế như Cadillac Lyriq hoặc Chevrolet Equinox EV, đồng thời tăng cường đầu tư vào công nghệ pin hiệu suất cao. Song, để thực sự xoay chuyển tình thế, GM cần một chiến lược linh hoạt hơn – có thể kết hợp cả hybrid, xe nhiên liệu thay thế và xe điện – thay vì đặt tất cả vào một “rổ” duy nhất.
Theo: The NY Times, Business Insider
