Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra yêu cầu rõ ràng với Brazil: Hủy bỏ các cáo buộc đối với cựu Tổng thống Jair Bolsonaro về tội âm mưu đảo chính.
Để thể hiện sự cứng rắn, ông áp thuế trừng phạt lên hàng hóa Brazil, khởi động một cuộc điều tra thương mại và áp dụng những biện pháp trừng phạt nặng nề nhất có thể đối với thẩm phán Tòa án Tối cao đang phụ trách vụ án.
Tuy nhiên, Brazil hôm thứ Năm vẫn kết án ông Bolsonaro 27 năm tù giam vì tội cầm đầu âm mưu bất thành nhằm duy trì quyền lực sau khi thất bại trong cuộc bầu cử năm 2022.
Brazil đã nhất quán trong phản ứng trước sức ép từ ông Trump. Và điều đó cho đến nay vẫn chưa dẫn tới hệ quả nghiêm trọng nào.
Tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva
Tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva chứng kiến tỷ lệ ủng hộ tăng khi công khai chỉ trích người đồng cấp Mỹ. Thẩm phán Alexandre de Moraes, người bị nhắm đến bởi các lệnh trừng phạt, lại nhận được sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ các thể chế dân chủ Brazil.
Còn khi mức thuế 50% của Mỹ áp lên hàng xuất khẩu Brazil có hiệu lực tháng trước, Brazil cho biết tổng kim ngạch xuất khẩu của nước này thậm chí tăng 4% nhờ Trung Quốc gia tăng mua hàng.
“Có ai tin rằng một dòng tweet từ một quan chức nước ngoài lại có thể thay đổi phán quyết của Tòa án Tối cao?”, thẩm phán Flávio Dino nói khi bỏ phiếu kết tội ông Bolsonaro tuần qua.
Ngay sau đó, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio viết trên mạng xã hội: “Mỹ sẽ có phản ứng thích đáng trước việc buộc tội dựa trên cảm tính này”.
Cựu Tổng thống Jair Bolsonaro
Washington sẵn sàng đi xa đến đâu trong căng thẳng với Brazil hiện chưa rõ. Chính quyền Mỹ đã sử dụng nhiều công cụ mạnh nhất, trong đó có việc thu hồi visa của một số quan chức Brazil.
Tuy nhiên, nếu thuế quan được duy trì hoặc tăng thêm, Nhà Trắng có thể sẽ gặp khó khăn trong việc giải thích với cử tri Mỹ lý do họ phải trả nhiều tiền hơn cho thịt bò, cà phê và đường chỉ để can thiệp vào vụ án của ông Bolsonaro.
Giới chức Mỹ cho rằng vấn đề của họ với Brazil không chỉ nằm ở ông Bolsonaro. Họ cáo buộc thẩm phán Moraes vi phạm quyền tự do ngôn luận khi yêu cầu các mạng xã hội chặn tài khoản mà ông cho rằng đe dọa nền dân chủ Brazil.
Các biện pháp này thực sự cứng rắn và thiếu minh bạch, khiến bản thân ông Moraes cũng bị chỉ trích trong nước. Song ông cùng các thẩm phán khác lập luận rằng những cuộc tấn công gần đây từ phe cánh hữu nhằm vào nền dân chủ, bao gồm cả âm mưu ám sát ông Moraes, buộc tòa phải đáp trả quyết liệt.
Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt khi được hỏi về cách tiếp cận của ông Moraes với internet đã gây chú ý: “Tổng thống không ngần ngại sử dụng sức mạnh kinh tế và quân sự của Mỹ để bảo vệ quyền tự do ngôn luận trên toàn thế giới”.
Chính phủ Brazil lập tức phản đối, còn ông Lula tuyên bố trên đài phát thanh: “Mỹ cần hiểu rằng họ không thể đối xử với chúng tôi như một nước yếu kém”.
Về phần mình, ông Trump dường như không muốn leo thang căng thẳng, không đề cập đến hành động trả đũa.
Rõ ràng, chiến dịch gây sức ép của Nhà Trắng không ngăn được bản án đối với ông Bolsonaro, nhưng lại làm xấu đi hình ảnh của Mỹ tại Brazil và đẩy quốc gia lớn nhất Nam Mỹ xích lại gần Trung Quốc. Ông Lula đã điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ít nhất hai lần kể từ khi thuế quan Mỹ có hiệu lực, trong khi không hề trao đổi với ông Trump.
Trung Quốc vốn đã là đối tác thương mại lớn nhất của Brazil, nay càng trở thành trung tâm trong chiến lược kinh tế của nước này. Riêng tháng 8, kim ngạch xuất khẩu của Brazil sang Trung Quốc tăng 31% so với cùng kỳ, trong khi xuất khẩu sang Mỹ giảm 18,5%. Hai quốc gia này cũng là thành viên chủ chốt của BRICS, khối tham vọng trở thành đối trọng phương Tây.
Cái nhìn của người dân Brazil với Mỹ và Trung Quốc cũng thay đổi theo xu hướng tương tự. Tỷ lệ người Brazil có ấn tượng tích cực về Mỹ giảm từ 58% hồi tháng 2/2024 xuống 44% vào tháng 8. Ngược lại, tỷ lệ đánh giá tích cực với Trung Quốc tăng từ 38% lên 49%.
Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Christopher Landau viết trên mạng xã hội hôm thứ Năm rằng bản án với ông Bolsonaro đã đẩy “quan hệ giữa hai quốc gia của chúng ta xuống mức tệ nhất trong hai thế kỷ qua”.
Theo NYT
