Trung Quốc đang muốn biến đội xe điện lớn nhất thế giới của mình thành một “chiếc pin khổng lồ” hỗ trợ cho lưới điện quốc gia – tham vọng có thể thay đổi toàn bộ bản đồ năng lượng toàn cầu nếu vượt qua được các rào cản kinh tế và kỹ thuật.
Theo Rest of World, Trung Quốc hiện sở hữu hơn 20 triệu xe điện đang lưu thông và khoảng 28 triệu điểm sạc trên cả nước, tạo ra một mạng lưới khổng lồ mà phần lớn thời gian xe đều ở trạng thái đỗ và không sử dụng. Chính phủ nhìn thấy ở đó một nguồn lưu trữ năng lượng phân tán vô giá, đặc biệt khi nhu cầu điện của Trung Quốc liên tục lập kỷ lục mới trong các đợt nắng nóng hay cao điểm sản xuất.
Ý tưởng cốt lõi rất rõ ràng: mỗi chiếc xe điện đều có một bộ pin lớn, và nếu pin đó có thể “xả ngược” trở lại lưới – mô hình gọi là V2G (vehicle-to-grid) – thì hàng triệu xe sẽ trở thành hàng triệu trạm lưu trữ. Một thử nghiệm do Caixin ghi nhận cho thấy chỉ 50 chiếc xe điện đã cung cấp ngược 2 MW điện cho lưới trong vòng 30 phút, đủ điện dùng cho hơn 130 hộ gia đình trong một ngày.
Một số chuyên gia cho rằng nếu toàn bộ đội EV tại Trung Quốc đều hỗ trợ hai chiều, tổng dung lượng pin cộng lại có thể đủ để đáp ứng toàn bộ nhu cầu điện giờ cao điểm trên quy mô quốc gia. Không quốc gia nào khác trên thế giới có một “nguồn tài nguyên” như vậy, bởi không nơi nào có đội xe lớn và tốc độ phổ cập EV nhanh như Trung Quốc.
Nhằm hiện thực hóa chiến lược này, Bắc Kinh đã triển khai các dự án thí điểm tại 9 thành phố lớn, trong đó có Bắc Kinh, Thượng Hải, Hàng Châu. Reuters cho biết chính phủ đặt mục tiêu xây dựng 5.000 trạm sạc hai chiều vào năm 2027, một bước tiến đáng kể so với con số vài chục trạm thử nghiệm hiện nay. Các hãng xe như BYD, SAIC và NIO đã bắt đầu sản xuất mẫu xe hỗ trợ xả điện hai chiều, đồng thời các công ty vận hành lưới điện như State Grid và China Southern Grid đang xây dựng nền tảng để kết nối xe điện với hệ thống một cách thông minh.
Jiawei Li, một chủ xe điện ở Thâm Quyến, chia sẻ với Rest of World rằng anh đã kiếm được 1.400 nhân dân tệ (197 đô la) sau khi để xe trong bãi đỗ xe hỗ trợ V2G trong hai ngày. Số tiền anh kiếm được đủ để trang trải chi phí sạc trong cả năm.
Tuy nhiên, bãi đỗ xe mà Li sử dụng là nơi các công ty điện lực, ô tô và chính quyền địa phương thử nghiệm dịch vụ mua lại xe cũ với mức giá khuyến mại. Mức giá này có thể sẽ không còn cao như vậy trong tương lai.
Đằng sau triển vọng hàng triệu xe trở thành “pin di động” vẫn tồn tại nhiều rào cản. Rest of World phân tích rằng chi phí lắp đặt trạm sạc hai chiều hiện vẫn đắt hơn đáng kể so với trạm sạc thông thường, khiến lợi ích kinh tế của mô hình chưa đủ hấp dẫn với doanh nghiệp tư nhân. Giá điện – đặc biệt là cơ chế mua lại điện từ người dân – cũng chưa thống nhất trên toàn quốc, khiến việc bán điện từ xe điện về lưới không phải lúc nào cũng có lời.
Một trạm sạc hai chiều có giá từ 2.100 đến 2.800 đô la — đắt gấp hai đến ba lần so với một trạm sạc một chiều thông thường. Điều này khiến việc mở rộng quy mô trở nên khó khăn nếu không có trợ cấp.
“Vấn đề thực sự nằm ở mô hình kinh doanh còn thiếu sót”, Mo Ke, nhà sáng lập công ty tư vấn pin Trung Quốc RealLi Research, chia sẻ. “Tất cả các dự án hiện nay đều được trợ cấp rất nhiều. Chúng chưa thể thương mại hóa được”.
Về mặt công nghệ, không phải mẫu EV nào cũng hỗ trợ sạc hai chiều, và tiêu chuẩn kết nối giữa xe – trạm – lưới cũng chưa được thống nhất, dẫn đến rủi ro vận hành hoặc giảm tuổi thọ pin nếu quy trình không được tối ưu.
“Hầu hết những thách thức mà mọi người bàn tán đều nằm ở phần cứng, không biết liệu công nghệ đã sẵn sàng hay chưa,” Alan Jenn, chuyên gia về xe điện tại Viện Nghiên cứu Giao thông thuộc Đại học California, Davis, nói. “Nhưng những rào cản từ khách hàng và hành vi cá nhân cũng lớn không kém — nếu không muốn nói là lớn hơn — những thách thức.”
Tuy vậy, Trung Quốc đang có những điều kiện mà ít quốc gia nào sánh được: khả năng sản xuất pin lớn nhất thế giới, mạng lưới sạc dày đặc, tốc độ phổ cập xe điện nhanh nhất toàn cầu, và một hệ thống điều phối năng lượng tập trung có thể triển khai các chính sách ở quy mô lớn. Khi năng lượng tái tạo – đặc biệt là điện mặt trời – ngày càng dư thừa vào buổi trưa, còn lưới điện lại chịu áp lực vào buổi tối, hệ thống V2G có thể trở thành giải pháp cân bằng hiệu quả nhất.
Theo: Rest of world, Reuters
