Thủ tướng Đức Friedrich Merz. (Ảnh: Reuters)
Vị thủ tướng vừa tròn 70 tuổi hôm 11/11 đã thay thế người tiền nhiệm Olaf Scholz – vốn không được lòng dân – từ tháng 5, với lời hứa thúc đẩy tăng trưởng, giảm nhập cư bất hợp pháp và xây dựng quân đội lớn nhất châu Âu trong bối cảnh lo ngại gia tăng vì cuộc xung đột Nga - Ukraine.
Nhà lãnh đạo theo đường lối bảo thủ cho rằng đây là cơ hội cuối cùng của Đức để kiềm chế đà trỗi dậy của phe cực hữu và chuẩn bị cho một thời đại mà các nguy cơ an ninh gia tăng, trong khi sự ủng hộ từ đồng minh truyền thống Mỹ có dấu hiệu lung lay.
Tuy nhiên, khi tăng trưởng kinh tế trì trệ và liên minh cầm quyền tranh cãi về vấn đề nhập cư, các cuộc thăm dò dư luận cho thấy ông Merz là một trong những thủ tướng ít được lòng dư luận nhất trong lịch sử, với tỷ lệ ủng hộ chỉ 25%, kém xa hai người tiền nhiệm tại cùng thời điểm.
Giới doanh nghiệp Đức phàn nàn về tốc độ cải cách chậm chạp, trong khi nỗi lo mất việc, lạm phát và bất ổn địa - chính trị khiến tâm trạng cử tri thêm u ám.
Chủ tịch hiệp hội công nghiệp hóa chất VCI vừa đưa ra cảnh báo, rằng sản lượng ngành này đã rơi xuống mức thấp nhất trong 30 năm, khiến một trụ cột của nền kinh tế châu Âu vào “báo động đỏ”. Theo cuộc khảo sát công bố ngày 11/11, chỉ 18% người Đức muốn ông Merz tiếp tục tranh cử thủ tướng trong cuộc bầu cử dự kiến diễn ra vào năm 2029.
Ngay cả trong phe bảo thủ của ông cũng chỉ có 47% ủng hộ ông tái tranh cử. Ông Merz là thủ tướng cao tuổi thứ hai trong lịch sử Đức. Là người theo chủ nghĩa thị trường tự do và bảo thủ văn hóa, trưởng thành chính trị trong giai đoạn ổn định hơn của hai đảng lớn, ông Merz nay gặp khó khăn khi điều hành một liên minh có nhiều khác biệt về tư tưởng.
“Khả năng chính trị của ông ấy không hợp với mô hình này”, ông Oliver Lembcke, nhà khoa học chính trị tại Đại học Bochum, nhận xét.
Giữa bối cảnh các chính phủ ở Anh và Pháp cũng đối mặt với sự sụt giảm ủng hộ tương tự, tình thế khó khăn của ông Merz cho thấy một cuộc khủng hoảng rộng lớn hơn đè nặng lên châu Âu khi họ đối mặt với các đảng chống đối đang mạnh lên.
Đức sẽ có 5 cuộc bầu cử cấp bang trong năm tới, và đảng Sự lựa chọn vì nước Đức (AfD) theo đường lối cực hữu đang liên tục dẫn đầu các cuộc thăm dò toàn quốc.
Tình thế mong manh
Kỳ vọng đặt vào ông Merz rất cao khi ông đạt được thỏa thuận lịch sử về chi tiêu kỷ lục cho hạ tầng và quốc phòng ngay trước khi nhậm chức. Nhưng cam kết đó đến nay chưa đem lại kết quả, thậm chí còn khiến một bộ phận cử tri bảo thủ quay lưng vì cho rằng ông đã đi ngược lại chủ trương thắt chặt ngân sách.
Liên minh giữa phe bảo thủ của ông Merz và đảng Dân chủ Xã hội trung tả tiếp tục tranh cãi về kế hoạch tái xây dựng quân đội và ứng xử với hàng trăm nghìn người nhập cư từ Trung Đông trong thập kỷ qua.
Ông Merz bị nhận xét là nóng vội và dễ mắc lỗi với truyền thông, không tạo được cảm giác ổn định và an tâm như các thủ tướng bảo thủ tiền nhiệm như bà Angela Merkel hay ông Helmut Kohl.
“Ông Merz đang cố điều hành chính phủ như điều hành một doanh nghiệp. Nhưng điều đó không phù hợp trong bối cảnh đa số chính trị rất mong manh hiện nay”, nhà khoa học chính trị Stefan Marschall tại Đại học Düsseldorf nhận xét.
Cuộc bầu cử quốc gia vẫn xa, ông Merz còn thời gian để phục hồi, thúc đẩy cải cách và tận dụng nguồn chi tiêu tài khóa lớn mà ông từng cam kết.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng ông phải hành động sớm để tránh đi vào vết xe đổ của người tiền nhiệm Scholz, khi liên minh do đảng Dân chủ Xã hội dẫn dắt trước đó đã tan rã trong căng thẳng và chỉ trích.
“Trong chính trị, mọi thứ có thể thay đổi chỉ sau một đêm. Nhưng ở thời điểm hiện tại, tỷ lệ ủng hộ thấp dành cho ông Merz trở thành một gánh nặng thực sự”, ông Marshall nói.
