Na Uy, quốc gia Bắc Âu giàu có nổi tiếng với trữ lượng dầu khí khổng lồ ở Biển Bắc, từ lâu đã tiên phong trong quá trình chuyển đổi từ xe sử dụng động cơ đốt trong (ICE) sang xe điện chạy bằng pin.
Theo Liên đoàn Đường bộ Na Uy, vào năm 2024, xe điện chiếm 89,3% số xe mới được bán ra tại Na Uy - tăng so với mức 82% vào năm 2023. Và trong một số tháng trong 2024, con số đăng ký xe đó đã đạt tới 98% số xe mới, trong khi doanh số bán xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch gần như... "bốc hơi".
Ảnh minh họa về xe điện. Nguồn: Eladelantado
Điều này giúp Na Uy tiến gần hơn đến mục tiêu năm 2025 (được đặt ra vào năm 2017) là có 100% xe mới chạy bằng điện - trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới đạt được điều này.
Vậy, ở một quốc gia vốn được coi là lạnh bậc nhất thế giới (nơi mà một số người hoài nghi cho rằng xe điện không hiệu quả), Na Uy đã làm gì để dẫn đầu thế giới về việc áp dụng xe điện và thúc đẩy xe không phát thải?
Na Uy đã xây dựng thị trường xe điện thành công nhất thế giới như thế nào?
Có một số lý do khiến Na Uy đạt được vị thế dẫn đầu thị trường về việc áp dụng xe ô tô điện, từ các yếu tố kinh tế, xã hội đến chính sách của chính phủ.
Từ kinh tế
Hãy bắt đầu với chính đất nước này. Na Uy là một trong những quốc gia giàu có nhất thế giới - và có lẽ thật lạ đối với một quốc gia đang dẫn đầu quá trình chuyển đổi sang xe điện xanh - sự giàu có đó là nhờ vào trữ lượng dầu khí đáng kể.
Điều này cho phép Na Uy phát triển quỹ đầu tư quốc gia trị giá hơn 1,3 nghìn tỷ bảng Anh, có nghĩa là nước này có thể đẩy nhanh đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng lớn (như sạc xe điện) và cung cấp các ưu đãi tài chính lớn mà không phải lo lắng quá nhiều về việc mất doanh thu.
Với 88% năng lượng đến từ thủy điện, Na Uy cũng có hệ thống năng lượng điện khí hóa lớn thứ hai thế giới, đưa nước này vào vị thế kinh tế hoàn hảo để chuyển đổi.
Đến chính sách thông minh
Tuy nhiên, đó chỉ là một phần của câu chuyện, Na Uy đã thực hiện một loạt các ưu đãi dành cho người tiêu dùng và các chính sách bắt buộc đã song hành trong nhiều năm.
Các chính sách ủng hộ xe điện đầu tiên có từ những năm 1990 với chiến lược tập trung vào việc giúp người tiêu dùng đưa ra quyết định đúng đắn thay vì cấm hoàn toàn xăng và dầu diesel.
Ví dụ, người Na Uy có thể (và vẫn có thể) mua xe động cơ đốt trong nhưng phải đối mặt với mức thuế cao hơn, trong khi thuế VAT và thuế nhập khẩu đối với xe điện bị bãi bỏ.
Bên cạnh việc miễn thuế, xe điện còn được hưởng các ưu đãi khác, chẳng hạn như đỗ xe miễn phí, giảm phí đường bộ và được sử dụng làn đường xe buýt. Không chỉ có những ưu đãi "siêu hời" cho xe điện mà Na Uy còn thực hiện song hành việc tăng thuế ngày càng cao đối với xe động cơ đốt trong.
Trong 3 năm qua, thuế áp dụng cho xe chạy xăng tại Na Uy đã tăng gấp đôi từ mức vốn dĩ đã cao. Những chiếc xe gây ô nhiễm đang bị đánh thuế đến mức gần như không thể tồn tại ở Na Uy.
Kết quả
Việc kết hợp ưu đãi mạnh mẽ cho xe điện và áp thuế cao đối với xe chạy xăng dầu, thay vì cấm hoàn toàn, là một chiến lược chính sách quan trọng của Na Uy.
Theo Hiệp hội Xe điện Na Uy (NEVA), tổ chức đại diện cho chủ sở hữu xe điện tại quốc gia này, tại một số thành phố lớn, khoảng 30% tổng số xe ô tô chở khách trên đường hiện nay là xe điện hoàn toàn. Trong khi đó, tỷ lệ này tại thủ đô Oslo lên tới 40%.
“Không khí trong lành hơn, yên tĩnh hơn, và đây là một thay đổi mà người tiêu dùng không phải trả quá nhiều chi phí. Họ thực sự thích lái xe điện và nó hoạt động khá tốt” - Christina Bu, Tổng thư ký của NEVA, trả lời CNBC trong một cuộc phỏng vấn tại văn phòng của Hiệp hội ở Oslo.
Doanh số bán xe điện của Na Uy đã tăng từ dưới 1% tổng doanh số bán ô tô vào năm 2010 lên 89,3% vào năm 2024 - và xu hướng này không có dấu hiệu chậm lại.
Na Uy đứng đầu thế giới với 89,3% thị phần xe điện trong doanh số bán xe mới năm 2024. Nguồn: EIA, ACEA, CPCA
Dữ liệu do Cục Quản lý Đường bộ Công cộng Na Uy, cơ quan chịu trách nhiệm quản lý mạng lưới đường bộ quốc gia, công bố cho thấy xe điện chiếm hơn 93% số ô tô mới được bán ra vào năm 2025 cho đến nay.
Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Na Uy Cecilie Knibe Kroglund cho biết thành công của đất nước trong việc chuyển đổi từ xe ô tô chạy bằng nhiên liệu đốt là nhờ vào chính sách nhất quán và lâu dài. “Chúng tôi có rất nhiều ưu đãi về thuế và ưu đãi cho người dùng, đó là những điều quan trọng nhất, và tất nhiên là cả cơ sở hạ tầng nữa”.
Nhìn về phía trước, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Na Uy cho biết đất nước có kế hoạch chuyển đổi hoàn toàn sang xe buýt điện trong thành phố vào năm 2025, đồng thời sản xuất 75% xe hạng nặng sử dụng năng lượng tái tạo vào cuối thập kỷ này.
“Chúng ta phải thừa nhận rằng giao thông vận tải có tác động lớn trong biến đổi khí hậu. Tôi nghĩ 30% ô nhiễm đến từ ngành giao thông vận tải, vì vậy chúng ta phải hành động”, Cecilie Knibe Kroglund nói.