19/06/2025 14:00

Hồ sơ mật thám Pháp nói gì về nhà báo Nguyễn Ái Quốc?

‘Hồ Chí Minh có thể trở thành một nhà báo lớn của thế giới nhưng ông đã chọn một con đường khác vì độc lập cho Tổ quốc và hạnh phúc của dân tộc Việt Nam’.

Đó là đánh giá của nhà sử học, tiến sĩ Alain Ruscio nói trong bộ phim tài liệu đặc biệt Nhà báo Nguyễn Ái Quốc: Giải mã hồ sơ mật thám Pháp lên sóng tối 18-6 trên VTV1, nhân kỷ niệm 100 năm 99 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam: Giữ 'thương hiệu' để hấp dẫn bạn đọcLãnh đạo TP.HCM thăm cơ quan báo chí nhân Ngày báo chí cách mạng Việt Nam

Ngày 27-6-1919, tên tuổi Nguyễn Ái Quốc lần đầu xuất hiện chính thức trên báo chí Pháp. Trang nhất tờ Le Courrier Colonial đăng bài viết có nhan đề "Giờ phút nghiêm trọng", chỉ trích bản yêu sách.

Trong đó có đoạn: “Nguyễn Ái Quốc chính là người phát ngôn thay mặt cho những người yêu nước An Nam.

Làm sao một người dân thuộc địa lại có thể dùng bản yêu sách để công kích Chính phủ Pháp. Thật quá quắt. Cứ theo đà này, bọn dân thuộc địa sẽ lên ngang hàng với người Pháp chúng ta và sớm thành ông chủ của chúng ta”.

Để phổ biến rộng rãi hơn, theo báo cáo của Bộ Nội vụ ngày 30-1-1920, Nguyễn Ái Quốc bỏ hết tiền dành dụm để in truyền đơn, truyền thể thành thơ lục bát dưới dạng tờ rơi với tên gọi "Việt Nam yêu cầu ca", trực tiếp cùng với những người Việt khác phát tại cuộc họp của lực lượng công nhân, lao động quốc tế.

Nhà sử học Pháp Alain Ruscio bày tỏ “rất nhiều người không chỉ ở Việt Nam mà các thuộc địa khác đều coi đó là hành động dũng cảm và hứa hẹn cố gắng khuấy động sự thờ ơ của châu Âu, nhắc nhở họ về sự tồn tại của châu Á, cho họ thấy vấn đề của Việt Nam và thế giới thuộc địa, đó là cột mốc đầu tiên của Nguyễn Ái Quốc”.

5 ngày sau, sau yêu cầu điều tra của Tổng thống Pháp lúc đó, mọi hoạt động của Nguyễn Ái Quốc bị đặt vào tầm ngắm của cảnh sát Pháp. Nhiều bản báo cáo được gửi đến Bộ Thuộc địa để trả lời cho câu hỏi Nguyễn Ái Quốc là ai, từ đâu đến và đến với mục đích gì.

Phim kể về những ngày tháng đầu viết báo tại Pháp, khoảnh khắc “vui mừng phát khóc” khi lần đầu đọc Bản sơ thảo luận cương của Lê Nin về vấn đề dân tộc và thuộc địa rồi trở thành người cộng sản đầu tiên của Việt Nam.

Theo tiến sĩ Alain Ruscio, L’Humanité là tờ báo đầu tiên, cũng là tờ đăng nhiều nhất các bài viết của Nguyễn Ái Quốc. Trước đó trong lịch sử 15 năm, chưa có một bài nào về

Le Paria, tờ báo đăng những bài báo của Nguyễn Ái Quốc - Ảnh chụp màn hình

Kho tư liệu 10.000 trang và Le Paria, tiếng nói kiêu hãnh của Nguyễn Ái Quốc

Bộ phim giải mã bộ hồ sơ mật thám Pháp theo dõi Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh từ năm 1919 - 1945.

Trong đó có nhiều tài liệu quý, chưa từng hoặc ít được biết đến về nhà báo Nguyễn Ái Quốc và những tác phẩm báo chí của Người tại Trung tâm Lưu trữ hải ngoại Pháp, các trung tâm lưu trữ của Quốc hội, Sở Cảnh sát Pháp, Thư viện Quốc gia Pháp, những bài báo gốc của Nguyễn Ái Quốc tại kho tư liệu của các tờ báo L’Humanite, La Vie Ouvrière...

Đây cũng là lần đầu tiếp cận được toàn bộ bản dịch tiếng Pháp của 208 số báo Thanh Niên, được lưu giữ suốt 100 năm qua tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia Pháp. Tài liệu này cho thấy phong cách báo chí cách mạng của tờ báo này, đặc biệt là vai trò của Nguyễn Ái Quốc với tờ báo cũng như cách mạng Việt Nam.

Nhà báo Thu Hiền - đạo diễn phim, cho biết ê kíp đã phải đối diện với kho tư liệu lên tới 10.000 trang tài liệu hồ sơ mật thám và cả những bài báo, tờ báo được cho là đáng lo ngại của Nguyễn Ái Quốc. Ê kíp đã phải chọn ra những gì phù hợp nhất để đưa lên màn ảnh nhỏ.

Trong đó có bản gốc duy nhất của số báo Le Paria ra ngày 1-4-1922 từng bị mật thám bí mật tịch thu và được lưu tại cơ quan an ninh của Pháp.

Nguyễn Ái Quốc đã dùng 7 bút danh khác nhau để viết cho tờ Le Paria. Bằng nghệ thuật châm biếm, trào phúng, Nguyễn Ái Quốc đã viết 38 bài báo nhiều thể loại, có tác động lớn ở chính quốc và thuộc địa.

Năm 1923, Nguyễn Ái Quốc ấp ủ một tờ báo bằng chữ Quốc ngữ có tên Việt Nam hồn - tờ báo tiếng ta cho đồng bào đọc, mong mỗi người mình mở mày mở mặt, ý tưởng của tờ Thanh Niên sau này.

“Thanh Niên có nghĩa là tuổi trẻ, là tương lai của sự nghiệp dân tộc và phong trào yêu nước Việt Nam”, ông Alain đánh giá.

Bộ hồ sơ mật thám Pháp về Người thời kỳ này có lưu giữ bản dịch tiếng Pháp tất cả bài viết trên 208 số báo Thanh Niên từ năm 1925 - 1930, trong đó có 88 số báo do Lý Thụy - bí danh của Nguyễn Ái Quốc lúc đó - tổ chức.

Những bản dịch này cho thấy một phong cách viết giản dị, hài hước và sự dũng cảm chống lại kẻ mạnh.

Khai mạc triển lãm ‘Nhà báo Nguyễn Ái Quốc và 100 năm báo Người cùng khổ’

TTO - Sáng 17-6, triển lãm chuyên đề "Nhà báo Nguyễn Ái Quốc và 100 năm báo Người cùng khổ" khai mạc tại đường Đồng Khởi (phía trước Sở Văn hóa và thể thao TP.HCM), quận 1, TP.HCM.