Hơn 3 năm kể từ khi chiến sự tại Ukraine nổ ra, làn sóng rút lui của các tập đoàn phương Tây khỏi thị trường Nga đã tạo ra khoảng trống lớn trong nhiều lĩnh vực - từ thực phẩm nhanh đến công nghệ, nông nghiệp. Các doanh nghiệp Nga đã bù đắp khoảng trống đó, với tham vọng xây dựng những thương hiệu nội địa thay thế.
Hiện tại, chính những doanh nghiệp này đang dẫn đầu làn sóng vận động hành lang mạnh mẽ nhằm ngăn chặn sự quay lại của các "ông lớn" phương Tây, với sự ủng hộ hoàn toàn từ Điện Kremlin.
Dự luật mới: Đóng cánh cửa quay lại của phương Tây
Dẫn đầu xu hướng này là chuỗi thức ăn nhanh Vkusno i tochka, tạm dịch là "Ngon, chỉ thế thôi”. Thương hiệu đã thay thế McDonald’s sau khi tập đoàn Mỹ rút khỏi Nga vào năm 2022.
Oleg Paroev, CEO của Vkusno i tochka, phát biểu trong một cuộc họp với Tổng thống Vladimir Putin cuối tháng trước: “Chúng tôi đã xây dựng hệ thống công nghệ thông tin riêng, thiết bị bếp riêng, và sáng tạo hoàn toàn độc lập. Nếu McDonald’s quay lại, tất cả sẽ trở thành ‘hàng ngoại’, đồng nghĩa với việc công sức của các đối tác Nga sẽ trở nên vô nghĩa.”
Chỉ vài ngày trước cuộc họp với Tổng thống Putin, các nghị sĩ Nga đã tiến một bước lớn trong việc thông qua dự luật mới nhằm hạn chế, hoặc thậm chí là ngăn chặn hoàn toàn việc các công ty phương Tây quay trở lại.
Theo Cơ sở dữ liệu Leave Russia của Trường Kinh tế Kyiv, gần 500 công ty nước ngoài đã rút khỏi thị trường Nga kể từ năm 2022. Nhiều doanh nghiệp trong số đó bán lại chi nhánh địa phương cho đối tác Nga với mức giá rẻ, kèm điều khoản có thể mua lại trong tương lai.
Trong khi đó, dự luật mới sẽ trao cho Moscow quyền hủy bỏ các thỏa thuận mua lại này, đặc biệt nếu giá mua lại thấp hơn giá trị thị trường hiện tại. Dự kiến, dự luật sẽ được đưa ra bỏ phiếu vào cuối năm nay.
Những "người thay thế" đang hưởng lợi
Không ngạc nhiên khi những doanh nghiệp Nga từng thay thế các thương hiệu toàn cầu là nhóm ủng hộ mạnh mẽ nhất cho dự luật. Alexander Govor, chủ sở hữu hiện tại của Vkusno i tochka, đã mua toàn bộ chuỗi McDonald’s tại Nga sau khi thương hiệu Mỹ rút lui.
Đến năm 2024, chuỗi này đã có 930 cửa hàng, phục vụ hơn 2 triệu khách mỗi ngày, với doanh thu 187 tỷ rúp (2,4 tỷ USD), gấp đôi doanh thu McDonald’s từng đạt tại Nga. Hơn nữa, thị trường tiêu dùng Nga có giá trị khoảng 1.000 tỷ USD, phản ánh sức mạnh và xu hướng tiêu dùng nội địa, bất chấp những ảnh hưởng từ môi trường chính sách và kinh tế quốc tế, theo Trading Economics.
CEO Paroev chia sẻ rằng họ đã bắt đầu từ con số 0: không có bao bì, không thiết bị, không chuỗi cung ứng. Nay công ty đang hướng đến mục tiêu trở thành trung tâm công nghệ thiết bị bếp công nghiệp cho toàn ngành ăn uống tại Nga.
Một số CEO khác cũng lên tiếng ủng hộ chính sách bảo hộ này.
Stanislav Yodkovsky - CEO của công ty công nghệ IVA Technologies, đề xuất đánh thuế nhập khẩu và hạn chế các tập đoàn công nghệ phương Tây như Zoom hay Microsoft.
Còn Maria Gekht, CEO công ty kinh doanh hạt giống cây trồng Rusido, kêu gọi giữ lệnh hạn chế nhập khẩu giống cây trồng phương Tây nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp Nga mở rộng sản xuất.
Chính phủ Nga đang quảng bá chiến lược “thay thế nhập khẩu” như một động lực phát triển. Theo đó, các mặt hàng phương Tây sẽ được thay thế bằng sản phẩm nội địa. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo chiến lược này có thể mang lại lợi ích ngắn hạn, sẽ dẫn tới sự trì trệ công nghệ và giảm năng lực cạnh tranh dài hạn.
Giáo sư kinh tế Roman Sheremeta đến từ Trường Quản trị Weatherhead, Đại học Case Western Reserve nhận định: “Những công ty như Vkusno i tochka báo cáo lợi nhuận cao, nhưng phần lớn là nhờ hưởng lợi từ môi trường gần như độc quyền do thiếu vắng đối thủ ngoại. Đó không phải là đổi mới – đó là sự tách biệt.”
Phát biểu hồi tháng 2, Bộ trưởng Công nghiệp và Thương mại Nga Anton Alikhanov tuyên bố: “Chúng tôi không chờ đợi ai với vòng tay rộng mở. Những quyết định trong quá khứ sẽ phải trả giá.” Cùng quan điểm, ông Dmitry Medvedev, Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga, cho biết việc trở lại của các doanh nghiệp ngoại sẽ là “khó khăn” và hiện “chưa có công ty nước ngoài nào thực sự tìm cách quay lại.”
Ngay cả khi chính quyền Tổng thống Trump đang thúc đẩy đàm phán ngừng bắn tại Ukraine, thì Tổng thống Putin vẫn giữ lập trường cứng rắn.
Tham khảo BI