Trong lúc tìm mọi cách nhằm giảm phụ thuộc vào dầu khí Nga, Liên minh châu Âu (EU) lại tăng mạnh nhập khẩu một mặt hàng chiến lược khác từ Moscow: phân bón.
Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra năm 2022, tỷ trọng phân bón Nga trong tổng nhập khẩu của EU đã tăng từ 17% lên khoảng 30%. Riêng năm 2024, EU nhập khẩu gần 2 tỷ USD phân bón từ Nga, tăng hơn 33%.
Theo dữ liệu từ MIT Observatory of Economic Complexity, Nga đã xuất khẩu 15,3 tỷ USD phân bón trong năm 2023, đứng đầu thế giới. Dù các thị trường chính là Ấn Độ và Brazil, EU vẫn chiếm khoảng 13% tổng xuất khẩu phân bón của Nga.
Nga có thế mạnh về phân bón vô cơ giàu nitơ – loại rất cần thiết cho nông nghiệp châu Âu – nhờ có nguồn khí đốt rẻ để làm nguyên liệu đầu vào và cung ứng năng lượng cho sản xuất.
Sau khi giá năng lượng tại châu Âu tăng vọt do xung đột, nhiều nhà máy phân bón trong khu vực buộc phải dừng hoạt động và đánh mất thị phần vào tay các nhà cung cấp giá rẻ từ Nga.
Tuy nhiên, đầu tháng 6, Nghị viện châu Âu đã phê chuẩn đề xuất của Ủy ban châu Âu áp thuế 6,5% đối với phân bón nhập từ Nga và Belarus, với lộ trình tăng dần lên 50% vào năm 2028.
Lý do thuế được áp dụng dần trong 3 năm tới là để nông dân EU có thời gian tìm giải pháp thay thế khi họ đã quá phụ thuộc vào phân bón từ Nga.
Ủy ban châu Âu nhấn mạnh rằng phụ thuộc vào phân bón Nga khiến EU dễ bị tổn thương trước các hành động cưỡng chế tiềm tàng từ Moscow và do đó gây ra rủi ro cho an ninh lương thực của khối.
EU có thể tìm nguồn thay thế phân bón Nga từ đâu?
Theo giáo sư William Moseley từ Đại học Macalester (Mỹ), việc áp thuế là tín hiệu cho thấy EU quyết tâm giảm phụ thuộc vào phân bón Nga, hướng tới đa dạng hóa nguồn cung từ các quốc gia như Trung Quốc, Oman, Morocco, Canada hoặc Mỹ.
Ngoài ra, EU có thể tăng cường sản xuất nội địa dù chi phí cao hoặc thúc đẩy sử dụng phân hữu cơ từ phân chuồng và chất thải hữu cơ ủ, vốn được cho là bền vững và thân thiện với đất hơn.
Ủy viên Nông nghiệp EU, Christophe Hansen, cho biết ngành chăn nuôi có thể đóng góp tích cực vào nền kinh tế tuần hoàn thông qua phân bón hữu cơ, vốn được “sản xuất trong nước và không phụ thuộc vào khí đốt”.
Theo giáo sư Moseley, khi mức thuế tăng lên 50% vào năm 2028, phân bón Nga và Belarus sẽ không còn cạnh tranh được tại EU. Các biện pháp trừng phạt mới của EU sẽ bắt đầu có hiệu lực từ tháng 7 và lần đầu tiên nhắm vào lĩnh vực phân bón.
Ngành sản xuất phân bón EU ủng hộ chính sách thuế quan mới. Ông Leo Alders, chủ tịch hội phân bón châu Âu, cho rằng phân bón giá rẻ từ Nga đã gây tổn hại đến cạnh tranh công bằng và đẩy các nhà sản xuất trong khu vực vào thế khó.
Tuy nhiên, các hiệp hội nông dân như Copa và Cocega bày tỏ lo ngại. Họ cảnh báo EU cần đưa ra chiến lược rõ ràng và khả thi trong việc thay thế phân bón Nga, nếu không sẽ đe dọa đến khả năng tài chính của nông trại và an ninh lương thực của hàng triệu người dân châu Âu.
Tham khảo: DW