Từ thảm họa kép của 737 MAX đến những vụ bung cửa “rợn gáy” trên bầu trời, Boeing đã trải qua những năm đen tối nhất trong lịch sử tồn tại của mình. Nhưng ẩn sau các dòng tiêu đề là một câu chuyện phức tạp hơn nhiều về lỗi kỹ thuật, văn hóa doanh nghiệp, sức ép tài chính và cả những lỗ hổng trong quy trình giám sát an toàn hàng không toàn cầu.
Thế hệ 737 MAX từng được kỳ vọng là con át chủ bài mới của Boeing trong cuộc đua với Airbus A320neo, nhưng chính tham vọng vội vã đó đã đặt nền móng cho thảm họa. Việc cố gắng “vá lỗi thiết kế” bằng phần mềm MCAS – một hệ thống chỉ dựa vào một cảm biến duy nhất là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến hai vụ tai nạn rúng động toàn cầu năm 2018 và 2019, cướp đi 346 mạng người. Tệ hơn, các phi công không hề được đào tạo cách xử lý hệ thống này một quyết định nhằm tiết kiệm chi phí huấn luyện nhưng đã trở thành “sai lầm chết người”.
Hệ thống MCAS tai tiếng của Boeing. Ảnh: Boeing
Không chỉ 737 MAX, dòng máy bay 787 Dreamliner biểu tượng của công nghệ nhẹ và hiện đại cũng bị bủa vây bởi hàng loạt lỗi sản xuất nghiêm trọng. Từ những mối hàn không khít, vách áp lực sai kỹ thuật, cho đến mạt kim loại trong thân máy bay và đinh tán khoan sai những lỗi tưởng chừng nhỏ nhưng phản ánh sự xuống cấp nghiêm trọng trong kiểm soát chất lượng. Một nhà máy từng bị kỹ thuật viên tuyên bố: “Tôi sẽ không bao giờ bay Dreamliner lắp từ đây.”
Đỉnh điểm mới nhất là vụ cửa thoát hiểm bung ra giữa không trung trên một chiếc MAX 9 của Alaska Airlines đầu năm 2024, như cú tát trực diện vào niềm tin công chúng. Sự việc không chỉ suýt gây thảm kịch mà còn kéo theo một chuỗi điều tra và phát hiện: bu lông thiếu, quy trình lắp sai, báo động từ nhân viên bị phớt lờ. Và dù sự cố diễn ra trên không, cú rơi thực sự là niềm tin vào khả năng đảm bảo chất lượng của Boeing.
Chiếc 737 MAX 9 của Alaska Airlines. Ảnh: NBC News
Nguyên nhân sâu xa không đơn thuần là lỗi phần mềm hay sản xuất. Đó là hệ quả của một văn hóa doanh nghiệp lệch hướng nơi an toàn từng là cốt lõi, nay nhường chỗ cho các con số tài chính và áp lực giữ thị phần. Sự hợp nhất với McDonnell Douglas được nhiều chuyên gia xem là bước ngoặt khiến Boeing mất chất “kỹ trị”, khi lãnh đạo thiên về lợi nhuận hơn là kỹ thuật. Cộng thêm quy trình giám sát có phần “tùy nghi” từ FAA nơi một số kỹ sư được Boeing trả lương lại đứng ra kiểm định an toàn đã tạo ra một hệ sinh thái mà sai sót có thể “lọt lưới” dễ dàng.
Nhưng trong khủng hoảng, cũng có sự tỉnh thức. FAA (Cục Hàng không Liên bang Mỹ) đã thu hồi quyền tự chứng nhận của Boeing ở nhiều khâu then chốt, yêu cầu kiểm định từng chiếc máy bay trước khi rời xưởng. EASA (Cơ quan An toàn Hàng không châu Âu) thì áp dụng tiêu chuẩn nghiêm ngặt riêng, không còn “mặc định tin tưởng” FAA như trước. Boeing, dưới sự lãnh đạo mới, đã triển khai các đợt “đứng lại để rà soát chất lượng” và đầu tư cải tiến quy trình nhưng con đường phục hồi sẽ không hề dễ dàng, đặc biệt là khi tâm lý lo ngại của hành khách chưa thể xóa nhòa chỉ bằng cam kết.
Cục Hàng không Liên bang Mỹ đã thu hồi nhiều quyền tự quyết của Boeing. Ảnh: The Seattle Times
Chuyên gia gọi đây là bài học đắt giá nhất trong lịch sử hàng không dân dụng hiện đại. Một tập đoàn trăm năm tuổi như Boeing không thể trông chờ vào ánh hào quang cũ để vượt qua khủng hoảng mới. Niềm tin, yếu tố không thể đo đếm bằng cổ phiếu hay đơn hàng đã bị xói mòn. Và lấy lại nó sẽ đòi hỏi không chỉ cải tiến kỹ thuật, mà còn là sự cải tổ tận gốc từ triết lý vận hành đến văn hóa nội bộ.
Liệu Boeing có đủ can đảm để thực hiện điều đó, hay sẽ trở thành một bài học kinh điển trong giáo trình quản trị khủng hoảng toàn cầu? Câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ nhưng có một điều chắc chắn: trong hàng không, an toàn không bao giờ được phép mặc cả.
Tham khảo Washington Post, Business Insider, NPR